دنیای حشرات

با سلام وعرض تسلیت شهادت حضرت امام جعفر صادق (ع).دوستان علاقه مند به دنیای ات اگر پیگیر خوندن مطالب وبلاگما هستن شاید یادشون باشه که قبلا در مطلب تاریخ 91/3/ به معرفی راسته ی بالغشاییان (Hymenoptera)پرداختیم. اکنون به اختصار به معرفی  زنبورعسل به عنوان یک گونه از این راسته با بهره گیری از دیدگاه قرآن کریم در اینباره می پردازیم.

ات در قرآن کریم

زنبورعسل؛ه‌ای تلاشگر و خستگی‌ناپذیر

آیات ۶۸ و ۶۹ سوره مبارکه نحل

وَ أَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِاتَّخِذِی مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا یَعْرِشُونَ*ثُمَّ كُلِی مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِی سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلاً یَخْرُجُمِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِیذَلِكَ لآیَةً لِّقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ*

و پروردگار تو به زنبور عسل وحی کرد که: از کوه‌هاو درختان و در بناهایی که (مردم) می‌سازند خانه‌هایی برگزین(۶۸) آنگاه از هر ثمره‌ایبخور و از روی خشوع به راه پروردگارت برو از شکم او شرابی رنگارنگ بیرون می‌آید کهشفای مردم در آن است و صاحبان اندیشه را در این عبرتی است(۶۹).

وحی به زنبور عسل

معنای وحیفهماندن مخفیانه» شامل روش‌های مختلفاشاره، الهام، کلام خفی و. می‌باشد. اگر قرار باشد معنایمخفیانه‌»ای که در واژهوحی نهفته می‌باشد بصورت دائمی و همیشگی باشد، بایستی مکانیسم بیولوژیکی که اینامور را در زنبوران عسل سامان‌دهی می‌کند نادیده گرفت، اما چنانچه وحی را به سایرجانوران تعمیم داده و زنبورعسل را بعنوان یک مثال در نظر بگیریم، می‌توان آن را بهصفات ژنتیکی نهفته در DNA موجودات زنده تفسیر کرد. اما بایستی اشاره نمودکه وجود عبارت وَ اَوحی ربُّکَ.» نوعی تمایز همراه با برجستگی را نسبت بهسایر جانوران نشان می‌دهد.

همان‌گونه که در بالا اشاره شده است، تمامموجودات زنده اعم از گیاهان، جانوران، باکتری‌ها، قارچ‌ها و. دارای محتوایاطلاعات ژنتیکی می‌باشند که در کروموزوم‌های آن‌ها ذخیره شده و برز صفات موجوداتزنده وابسته به همین عوامل می‌باشند. و اطلاق واژه(وَ اَوحی) نیز احتمالا به اینموضوع نیز اشاره می‌نماید.

ملکه‌ها و کارگرها از تخم‌های لقاح شده ی(۳۲ کروموزوم) و نرها از تخم‌های غیر لقاح شده(۱۶ کروموزوم)، به وجود می‌آیند. همان گونه که  در آیه اشاره شده است که ما به زنبورعسل وحینمودیم در کوه‌ها و درختان منزل گرفته و از ثمرات(شهد گل‌ها) مختلف تغذیه کند و.  .   امروزه دانشمندان کشف نموده‌اند که کروموزوم‌هایشماره ی 2، ۵ و ۱۰ این ه دارای اطلاعات ژنتیکی(DNA)دخیل در صحراگردی زنبوران عسل می باشند و کروموزوم‌های شماره ی 3، ۴ و ۶ رفتاردفاعی(نیش زدن) را کنترل می‌نمایند. بعلاوه کروموزوم‌های شماره ۳و ۱۰ علاوه بروظایف اشاره شده، به ‌ترتیب تعیین جنسیت و یادگیری را نیز کنترل می‌کنند. کروموزومشماره ی 11 نیزاندازه ی بدن و تولید فرومون‌های خطر را کنترل می‌کند. بنابراینمحتمل است منظور از واژه ی(وَ اَوحی) اشاره به موضوع اطلاعات ژنتیکی نهفته درکروموزوم‌های زنبورعسل نیز باشد.

.الی النَّحل اَنِ اتَّخِذی

واژه ی نَحل از نظر صرفی اسم جنس جمع بوده که می‌تواندهم مونث و هم مذکر باشد. بنابراین باعنایت به این موضوع که خود واژه ی نَحل» مشخص‌کنندهی جنسیت نمی‌باشد، فعل همراه آن جنسیت این واژه را مشخص نموده است. یکی از شگفتی‌هایعلمی قرآن در این زمینه آن است که از نظر صرفی، فعل مفرد مونث مخاطب را برای نَحلبکار برده است و این موضوع حقیقتا اعجاز علمی قرآن در این زمینه به‌ شمار می‌رودچرا که جنسیت زنبوران کارگر ماده می‌باشد که در ادامه به شرح و بسط این موضوع می‌پردازیم.

هر کلنی زنبور عسل متشکل از سه نوع مختلف زنبورعسل شامل؛ زنبور کارگر، ملکه و زنبور نر می‌باشد. زنبور  نر از تخم‌های غیربارور ملکه بوجود آمده و نقشیدر گرده افشانی، تولید عسل، ساخت کندو، انتخاب محل کندو و. نداشته(و حتی فاقدنیش سمی می‌باشند) و تنها وظیفه آن‌ها جفت‌گیری با ملکه و انتقال محتوای اسپرمیخود به ملکه تخم‌گذار می‌باشد، که خود باعث حفظ تنوع ژنتیکی در جمعیت زنبوران عسلکلنی می‌باشد. معمولا زنبوران نر بحالت فصلی تولید و نگه ‌داری می‌شوند، آن هم فقطدر زمانی که کلنی‌ها توانایی تامین غذای آن‌ها را داشته و موقعی‌که ملکه باکرهبصورت بالقوه وجود داشته باشد.

ملکه در کندو تنها ماده  ی بارور بوده و سایر زنبور ها ی  ماده(کارگر) جزء زنبوران ماده ی  عقیم بشمار می‌روند. ملكه ی زنبورعسل عهده‌ دار جفت‌گیریبا زنبوران عسل نر، تخم‌ریزی، تداوم رشد و تكثیر جمعیت زنبورعسل در داخل كندو است.همچنین ملكه با تولید و پخش فرمون مخصوصی سبب ایجاد آرامش در جمعیت داخل كندو شدهو از رشد تخمدان‌های زنبوران ماده کارگر جلوگیری می‌كند.

سایر وظایف یک کندو که در قرآن کریم نیز به آن‌هااشاره شده است متعلق به زنبورهای  ماده ی کارگرمی‌باشد که این وظایف شامل: رفتن به خارج از کندو و تهیه عسل از شیره ی گل‌ها(فعالیتچَرایی)، تغذیه ی نوزادان، تهیه ی صمغ برای پوشاندن شکاف‌ها و روزنه‌ها جهتجلوگیری از ورود نور و مواد خارجی به کندو، نگهبانی و رسیدگی به وضع نوزادان وملکه و پرستاری از آنان، تمیز کردن کندو و تهویه مناسب آن، انبار کردن اندوخته‌هاو مرمت کندو و تعدادی وظایف دیگر از جمله وظایف اصلی این نوع زنبوران عسل به‌شمارمی‌رود.

بنابراین تمام وظایف و فعالیت‌های کندو توسط جنسماده انجام شده و نرها فقط نقش جفت‌گیری و بارور کردن ملکه را برعهده دارند.محوریت ایجاد یک کلنی با ملکه بوده و سایر وظایف(کارگری) یک کندو برعهده زنبورانکارگر می‌باشد. بنابراین گرچه ممکن است مردم قرون گذشته از ماده بودن ملکه بدلیلتخم‌گذاری آن آگاه بوده‌اند اما بعید به‌نظر می‌رسد که ماده بودن زنبوران کارگرروشن بوده باشد.

منبع :  خبرگزاری بین المللی قرآن( ایکنا )    iqna.ir

تولید نور در ات (2)

در سوسک معروف به Cucujo    از آمریکای مرکزی به نام Alaus oculatus   اعضای تولید نور به شکل دو چشم نورانی در رویپیش گرده مشاهده می شوند.

در سوسکهای Lampyris  و Pyrophorus و Luciola  خاصیت تولید نور از مرحله ی تخم مشاهده می شود؛عضو تولید نور در این ات عبارت از یک طبقه ی سلولی است که در زیر کوتیکول بیرنگ و شفاف قرار گرفته است و سلولهای نورانی مزبور از تغییر شکل اجسام چربی بهوجود آمده.

تولید نور در ات اختیاری و شدت آن در نتیجه یکم و زیاد شدن جریان هوا در موی تراشه ها به وسیله ی ه و همچنین در اثر کنترلمراکز عصبی تغییر پیدا می کند.

   شدت نورتولید شده در ات نسبتا زیاد و در قوی ترین آنها مانند Pyrophorus  بالغ بر 37/1 (یک سی و هفتم) شمع می باشد.راندمان نور تولید شده نسبت به هزینه ی آن در ات بی نهایت بیشتر و با صرفه تراز نورهای مصنوعی تولید شده به وسیله ی انسان می باشد.

نور تولید شده به وسیله ی کرم شب تاب و سایر سختبالپوشان سرد بوده و دارای طیف (Spectre) کوتاه می باشد. رنگ اشعه ینورانی بسته به گونه ی ه متفاوت و معمولا سبز، آبی و یا مایل به قرمز می باشد.

منبع : هشناسی : مورفولوژی و فیزیولوژی/ انتشارات دانشگاه تهران

تولید نور و اعضای نورانی در ات (1)

تولید نور در ات معمولا در راسته ی سختبالپوشان و گاهی در پادمان و زنجره های Fulgoridae و همچنین در لارو بعضی از پشه های تیره ی Tipulidae  دیده می شود. در ات پست پادمان تولید نور بهوسیله ی تمام قسمت های بدن و پاها صورت می گیرد و در این ات منبع تولید نوراحتمالا اجسام چربی موجود در بدن می باشد. چنانکه در لارو Groplastestestaceus   قشر خارجی و قسمت جلوی قشر داخلی دارای اجسامچربی نورانی می باشد. ولی در ات کامل به علت حل شدن اجسام چربی در دوره یلاروی، خاصیت تولید نور نیز از بین می رود. در لارو پشه های Bolitophila انتهای 4 لولهی مالپیگی منبع تولید نور می باشد.

اعضای تولید نور مخصوصا در سخت بالپوشان رشدزیاد کرده و از نظر جلب جنس مخالف برای جفتگیری اهمیت زیاد دارند. در راسته ی سختبالپوشان گونه های نورانی معمولا از دو تیره ی Lampyridae  و Elateridae    می باشند. در ه ی معروف به کرم شب تاب Lampyrisnoctiluca  و Phausis splendidulus  از تیره ی Lampyridae اعضای تولیدنور در زیر مفصلهای شکم متمرکز می باشند.

منبع : ه شناسی : مورفولوژی و فیزیولوژی/ انتشارات دانشگاه تهران